Το Κατωχώρι αποτελεί την πολιτιστική έδρα του δήμου Ελλομένου –τιμής ένεκεν- επειδή υπήρξε η έδρα του πρώην δήμου Ελλομένου μεταξύ 1866-1912.
Στις μέρες μας έχει 150 μόνιμους κατοίκους έναντι των 1005 που είχε φτάσει το 1907. Τις μέρες της ακμής του, μας τον θυμίζουν τα τέσσερα παλιά δημαρχιακά κτίρια, οι παλιές φυλακές, οι παλιοί αστυνομικοί σταθμοί, τα 12 ελαιοτριβεία και οι 10 εκκλησίες.
Ο Άγιος Χαράλαμπος συγκεκριμένα με το πέτρινο ταμπλό ανάγεται στον 15ο αιώνα ενώ έργο τέχνης θεωρείται και το τέμπλο του Άγιου Δημήτριου που σκάλισε το 1731 ο Μαστρομανώλης ο Αρκαδιανός, καθώς και οι δεσποτικές εικόνες της ίδιας περιόδου που είναι φιλοτεχνημένες από Αγιορείτες μοναχούς.
Στους χώρους των φυσικών καλλονών υπάρχει ακόμα ο πλάτανος του Αγίου Νικολάου με 6,50 μέτρα περιφέρεια, ο γκρεμός βάθους 150 μέτρων που σχηματίστηκε το 1918 στη θέση Πορτί μετά από κατολίσθηση του βουνού, το δάσος που φυτεύτηκε από τα παιδιά του δημοτικού σχολείου το 1953 και πλήθος αξιόλογων πέτρινων κτιρίων της περιόδου 1880 – 1900 που το χωριό γνώρισε την μέγιστη ακμή λόγω της αμπελοκαλλιέργειας που υπήρχε και της εξαγωγής του κρασιού στη Γαλλία.
Επίσης αυτούσιο σώζεται το αρχοντικό του Κόντε Καββαδά από το 1700 ο οποίος διετέλεσε πρώτος έπαρχος του νησιού της Λευκάδας. Τα σίδερα της λαιμητόμου που βρίσκονταν στημένα έξω από το σπίτι του μέχρι το 1880 υπάρχουν κι αναμένουν αναστήλωση.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Οι κάτοικοι του χωριού ανέκαθεν διακρίνονταν για την έφεση προς τα γλέντια, την διασκέδαση, το χορό και γενικά την ελεύθερη ζωή. Δεν υπήρχε πνευματική ανάπτυξη και πρόοδος αντίστοιχη με άλλα χωριά του νησιού. Στις μέρες μας είναι ακόμη πιο θολά τα πράγματα γιατί αρχίζει να αλλάζει κι η σύνθεση του πληθυσμού και να κυριαρχούν καινούργιοι προβληματισμοί ως προς την βιωσιμότητα των νέων της περιοχής.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Το Κατωχώρι στην σημερινή του θέση ξεκίνησε το 1601 όταν εγκαταστάθηκε η πρώτη οικογένεια. Υπήρχε όμως στους πρόποδες του λόφου παλιό χωριό το οποίο καταστράφηκε τον Μεσαίωνα πιθανόν από πειρατές. Επειδή το χωριό αυτό το παλιό ονομαζόταν Κατωχώρι με το ίδιο όνομα έβγαλαν και το καινούργιο μιας κι ο λόφος πάνω στον οποίο χτίστηκε ήτανε περιοχή του παλιού χωριού.
Το παλιό αυτό χωριό είναι χτισμένο πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης του «Ελλόμενου» εξού και το όνομα του Δήμου. Την αρχαία αυτή πόλη κατέστρεψαν οι Αθηναίοι όταν έκαναν την εκστρατεία στις Συρακούσες επειδή οι Ελλόμενιοι ήτανε σύμμαχοι των Κορινθίων που αποικούσαν την Λευκάδα.
Από την αρχαία πόλη του Ελλομένου σώζονται οι βάσεις του πύργου του 7ου αιώνα π.Χ. στη θέση Ξυλογαϊδάρα. Η θέση Ξυλογαϊδάρα συγκεκριμένα ήτανε ένα τεράστιο ξύλινο σκαρίδι μέσα στο οποίο έβαζαν το θύμα του είχαν μαστιγώσει μέχρι να ανοίξουν πληγές στο σώμα του, έριχναν αλάτι και πάνω από το αλάτι ζεματιστό νερό μέχρι να μαρτυρήσει ή μέχρι να πεθάνει.
ΤΟ ΚΑΤΩΧΩΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
Το Κατωχώρι σήμερα κι αφού έκλεισε 400 χρόνια εγκατεστημένο στο χώρο που ουσιαστικά του επέβαλλαν οι τότε Τούρκοι κατακτητές, ατενίζει μπροστά του το θολό τοπίο και τίποτε άλλο.
Σε όλη την περιφέρεια που μέχρι το 1912 ανήκε στο Κατωχώρι τώρα δημιουργήθηκαν ακόμη τα εξής χωριά: Βλυχό, Γένι, Προλιθιά. Επίσης οικισμοί δημιουργούνται στον Κορακιά, στη Δεσίμι και στην Καραβόλιμπα.
Όλοι οι νέοι οικισμοί έχουν αυξητικές τάσεις ενώ το Κατωχώρι φαντάζει πλέον σαν μουντό τοπίο με πλούσιο παρελθόν, φτωχό παρόν κι αβέβαιο μέλλον.