Αξιοθέατα – Διαδρομές

Δήμος Λευκάδας - Σφακιώτες

Η θέα που μπορεί κανείς να απολαύσει από όλα τα χωριά των Σφακιωτών, είτε προς την πόλη της Λευκάδας, είτε προς τη θάλασσα ανατολικά και δυτικά, είναι μοναδική. Επίσης οι λόφοι γύρω από τα χωριά συνθέτουν ένα τοπίο από φυσικό και δομημένο περιβάλλον, που σίγουρα θα συγκινήσει τον επισκέπτη. Παραδοσιακά πέτρινα σπίτια, εκκλησίες, καμπαναριά, ανεμόμυλοι, νερόμυλοι, πηγές, πηγάδια, αποτελούν την ταυτότητα της περιοχής. Εδώ βρίσκεται ένα πλήθος μονοπατιών και περιπατητικών διαδρομών που αξίζει να απολαύσετε.

Ενδεικτικά αναφέρουμε:
Σπανοχώρι (θέση Καταποτήρας) – ξωκλήσι Προφήτη Ηλία.
Ξωκλήσι Προφήτη Ηλία – Άγιος Στέφανος (εκκλησία μέσα σε σπηλιά, με μοναδική θέα προς την ανατολική πλευρά του νησιού ).
Μονοπάτι Δασυλλίου «Θρομπερό», στα Λαζαράτα.
Από τον Κάβαλο, το μονοπάτι Ράχη – Καλή, Καλή – Πρεμεντινός, Πρεμεντινός – Άγιος Σπυρίδωνας, στα Λαζαράτα.
Λεμονή – Σπηλιά – Κιόνια – Λαριό – Καλοήρα – Φάσου – Ξοβελόνι

Επίσης στο φαράγγι της Μέλισσας και σε όλη την ευρύτερη περιοχή, λίγο έξω και βόρεια από το χωριό Κάβαλος, θα βρείτε ένα δίκτυο μονοπατιών και περιπατητικών διαδρομών. Εδώ, στην περιοχή της Μέλισσας, σώζονται ερείπια μικρών οικισμών, παλιοί νερόμυλοι, πολλά πέτρινα γεφύρια, πηγάδια και πηγές, όπως αυτή της «Σπηλιάς» απ’ όπου αναβλύζουν ακόμα κρυστάλλινα νερά και ο επισκέπτης μπορεί να ξεδιψάσει, να ξεκουραστεί και να γαληνέψει.

Θα φτάσετε εκεί, φεύγοντας απ’ την πόλη της Λευκάδας, αφού πάρετε τον επαρχιακό προς τον Δήμο Σφακιωτών. Διανύοντας 6 χιλιόμετρα θα φτάσετε εκεί που ο Δήμος Σφακιωτών κατασκεύασε το Μνημείο για την εξέγερση των χωρικών κατά της Αγγλικής Προστασίας τον Οκτώβρη του 1819 τότε θα στρίψετε δεξιά στον ασφαλτοστρωμένο αγροτικό δρόμο και θα διασχίσετε μια διαδρομή μέσα σε θαυμάσιους ελαιώνες. Μετά από 3 χιλιόμετρα θα στρίψετε δεξιά ακολουθώντας τον Αγροτικό χωμάτινο δρόμο μια υπέροχη διαδρομή 2 χιλιομέτρων που θα μας οδηγήσει στην είσοδο, του φαραγγιού της Μέλισσας.
Εκεί βρίσκεται ένα πέτρινο γεφύρι και η «Σπηλιά» η οποία είναι «σκαμμένη» φυσικά σε ένα τεράστιο βράχο. Εκεί θα δούμε και την ονομαστή ομώνυμο πηγή που αναβλύζουν κρυστάλλινα νερά και μπορείτε να ξεδιψάσετε και να ξεκουραστείτε.

Την περιοχή διασχίζει ορμητικός χείμαρρος που τροφοδοτεί άλλους 6 νερόμυλους της περιοχής απ΄ τους 64 που ήταν στο νησί σε λειτουργία το 1814. Όλοι οι νερόμυλοι είναι συνέχεια ο ένας μετά τον άλλον στην ίδια λαγκαδιά και σύμφωνα με μαρτυρίες δούλευαν τον Χειμώνα και την Άνοιξη χρησιμοποιώντας τα επιφανειακά νερά των χειμάρρων.

Οι νερόμυλοι είναι μονοκάμαρα μικρόσπιτα χτίσματα με μάντρες. Για ανοίγματα έχουν μια πόρτα και ένα, σπάνια δύο παράθυρα. Η στέγη των νερόμυλων ήταν σκεπασμένη πάντα με κεραμίδια και ήταν επικλινής μονόρριχη . Συνεχίζοντας τον χωμάτινο δρόμο των 2 χιλιομέτρων απ’ την είσοδο του φαραγγιού φτάνουμε στο μεγάλο πλάτωμα με τους νερόμυλούς του «Κοσπέτου». Απ’ το σημείο αυτό και μετά υπάρχουν 2 άριστα διαμορφωμένα μονοπάτια με προστατευτικά ξύλινα κιγκλιδώματα. Το ένα μονοπάτι αριστερά προς την «Απεταστή» μια τοποθεσία με πολλά νερά και το άλλο μονοπάτι δεξιά περνώντας το πέτρινο γεφύρια προς το «Καλό λαγκάδι. Μια μαγευτική διαδρομή με ξύλινα γεφύρια και νερόμυλους. Μάλιστα στον τελευταίο στην σειρά νερόμυλο γίνονταν επεξεργασία θειαφιού.

Στο φαράγγι συναντούμε κυπαρίσσια, δάφνες, πλατάνια, δρυς, πουρνάρια, σκλήθρα, βάτα, αγριοτριανταφυλλιές, αγριοκουτσουπιές, μυρτιές, χρυσόξυλα, σχίνους, κοκορεβιθιές, ιτιές, αρίκια, κουμαριές, λυγαριές, παλιούρια, σπάρτα,ασπάλαθούς, ασφάκες, κρόκους κ.α. Απ’ το ζωικό βασίλειο συναντάμε τρυγόνια, ξεφτέρια,μπεκάτσες, κουνάβια, ασβούς, νυφίτσες, ακανθόχοιρους, φάσσες, πέρδικες, Μελισσοφαγούς, τσαλαπετεινούς, καρακάξες, συκοφάγους, οχιές, σαιτάρια κ.α.

Το είδος της διαδρομής είναι σχετικά εύκολο. Ξεκινάμε απ΄ την είσοδό του φαραγγιού με υψόμετρο 320 μ και καταλήγουμε στο τέλος του μονοπατιού στο Κακό λαγκάδι σε υψόμετρο 150μ. Το συνολικό μήκος του είναι περίπου 2 χιλιόμετρα για την διάσχιση του απαιτείται περίπου μία ώρα.
Φρυάς : Τοποθεσία στο χωριό Ασπρογερακάτα όπου υπάρχουν τρία μεγάλα ιστορικά πηγάδια, από τα οποία υδρεύονταν ολοχρονίς όλα τα χωριά του Δήμου Σφακιωτών. Εκεί υπάρχουν επίσης και δύο αιωνόβια πλατανιά που φυτεύτηκαν στα 1845. Στην περιοχή υπάρχει και η πέτρινη εκκλησία της Αναλήψεως με το θαυμάσιο καμπαναριό. Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης γράφει σε στίχο του ποιήματος: ΦΩΤΕΙΝΟΣ: «Με του Φρυά το κρύο νερό».

Στο Φρυά, μεταξύ Καβάλου και Ασπρογερακάτων, βρίσκονται πηγάδια ιδιαίτερης τεχνοτροπίας από την περίοδο 1478-1684. Ένα από αυτά, το περίφημο ‘πηγάδι του Φρυά’ υδροδοτούσε όλα τα χωριά του Δήμου.
Στο Φρυά υπάρχουν και τα δύο υπεραιωνόβια πλατάνια, που μαζί με το ‘πηγάδι του Φρυά’ – που ο περίβολος του ανακατασκευάστηκε πρόσφατα σύμφωνα με το πρωτότυπό του, συνθέτουν την χαρακτηριστική φυσιογνωμία της περιοχής.

Πεζοπορικό μονοπάτι Σπανοχωρίου (θέση καταποτήρας) εως το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία και του Αγίου Στεφάνου : Ξεκινώντας απ’ την τοποθεσία Καταποτήρας Σπανοχωρίου μπορούμε να περπατήσουμε το ανηφορικό λιθόστρωτο μονοπάτι προς το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία και στην συνέχεια του Αγίου Στεφάνου.
Η θεά προς την κοιλάδα και τα χωριά του Δήμου Σφακιωτών είναι μαγευτική.
Η διαδρομή ξεκινάει από 440 υψόμετρο και καταλήγει 540. Είναι διάρκειας 35 περίπου λεπτών και στην κορυφή του θα συναντήσουμε το Πέτρινο Ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, που χτίστηκε επί τουρκοκρατίας (1479-1684). Είναι ευκαιρία να σταματήσουμε για να δροσιστούμε με το κρύο νερό απ’ το βαθύ πηγάδι που υπάρχει στην αυλή του και να αγναντέψουμε την Λευκάδα, την Πρέβεζα και όλο το Ιόνιο Πέλαγος. Στη συνέχεια κάνοντας με μικρή διαδρομή συναντάμε το Ξωκλήσι του Αγίου Στεφάνου που είναι χρισμένο μέσα σε μια Σπηλιά με μοναδική θέα προς την ανατολική πλευρά του νησιού.

Οι εκκλησίες της περιοχής είναι από τα πλέον αντιπροσωπευτικά δείγματα της τοπικής αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας: Στο Σπανοχώρι, ψηλά στον απέναντι λόφο, η παλιά μονή αφιερωμένη στον Προφήτη Ηλία. Όπως προκύπτει από παλιά έγγραφα, ο ναός παραχωρήθηκε ερειπωμένος από την ενετική κυβέρνηση στον ιερέα Μελέτιο Βονασιέρη, ο οποίος ξανάχτισε τη μονή. Αλλεπάλληλες πυρκαγιές κατάστρεψαν μεγάλο μέρος του μοναστηριού. Πρόσφατα επισκευάστηκε και είναι επισκέψιμη.
Άλλο ένα αξιόλογο μνημείο του τόπου είναι το ξωκκλήσι του Παντοκράτορα που βρίσκεται 1 χλμ. βορειοανατολικά του χωριού Κάβαλος. Στην πόρτα του υπάρχουν ανώθυρα από αρχαίους ελληνικούς ναούς. Η καμπάνα του κρέμεται από την τεράστια βελανιδιά μπροστά στην αυλή του. Δίπλα στο εκκλησάκι υπάρχει ημιερειπωμένος ο «ανεμόμυλος του Κοσπέτου» και λίγο πιο κάτω τα τρία παλιά «πηγάδια του Στενόφρυα».

Πολλά παραδοσιακά καμπαναριά στολίζουν τις εκκλησίες των Σφακιωτών, το καθένα με τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Από τα ωραιότερα είναι αυτά του Αγίου Διονυσίου και του Αγίου Σπυρίδωνα, στα Λαζαράτα, καθώς και του Αγίου Ιωάννη στα Ασπρογερακάτα, που έχουν χτιστεί πριν από 150 τουλάχιστον χρόνια.

Ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνα χτίστηκε στα μέσα του 18ου αιώνα. Το τέμπλο του είναι σε ρυθμό μπαρόκ, σε άσπρο και χρυσαφί χρώμα με λεπτούς κίονες κορινθιακού ρυθμού.

Η εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο θυρόφυλλο ανήκει πιθανότατα στον αγιογράφο Β.Σιδέρη (1894). Το καμπαναριό του, χτισμένο με μαλακή πέτρα σε τρεις ορόφους, είναι ψηλό και επιβλητικό. Ο ναός του Αγίου Νικολάου στον Κάβαλο, είναι από τους παλαιότερους της περιοχής.